Utrata wiary w demokrację

Czy w dzisiejszych czasach, naznaczonych polityczną polaryzacją, straciliśmy zdolność do widzenia człowieczeństwa w tych, którzy wyznają odmienne poglądy? Jakie są następstwa wrogości wobec politycznych przeciwników? Czy demokracja wciąż cieszy się zaufaniem społecznym? Na te pytania odpowiada najnowsze badanie przeprowadzone przez Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk.

Wybory parlamentarne, które odbyły się w październiku 2023 roku, wywołały silne emocje i zwiększyły polaryzację społeczną. Czy po ustabilizowaniu się nowej władzy społeczeństwo doświadczyło spokoju i zgody? Naukowcy z Laboratorium Poznania Politycznego Instytutu Psychologii PAN przeanalizowali postawy Polek i Polaków tuż przed oraz po wyborach, badając różnorodną grupę 681 osób powyżej 18 roku życia. Ich celem było zrozumienie stosunku do współobywateli o odmiennych poglądach oraz poziomu zaufania do państwa i systemu politycznego.

(Nie) widzieć człowieka w politycznym przeciwniku

Badanie skupiło się na poziomie dehumanizacji, czyli stopniu, w jakim osoby z różnych grup społecznych są pozbawiane cech ludzkich. Okazało się, że wyborcy Zjednoczonej Prawicy są bardziej skłonni do dehumanizacji przez wyborców Koalicji Obywatelskiej niż odwrotnie. Jednak po wyborach zwolennicy Koalicji Obywatelskiej patrzyli łaskawszym okiem na elektorat Zjednoczonej Prawicy. Niepokojące jest, że stosunek do własnej grupy narodowej ulega niestabilności w zależności od sytuacji politycznej, co może prowadzić do wzrostu wrogości między obywatelami.

Po wyborach mniej wrogości?

Badania potwierdzają, że osoby o poglądach lewicowych wykazują większą niechęć wobec innych Polaków. Jednak po wyborach nastąpił istotny spadek wrogości wśród osób popierających Lewicę. Co ciekawe, poziom poparcia dla demokracji również uległ zmianie po wyborach, malejąc wśród zwolenników Zjednoczonej Prawicy i rosnąc u wyborców Koalicji Obywatelskiej i Trzeciej Drogi. Wyniki pokazują, że zaufanie do demokracji jest warunkowe i zależy od zwycięstwa „naszej” partii.

Teorie spiskowe na temat wyborów

Okres powyborczy często wiąże się z pojawieniem się teorii spiskowych dotyczących legalności wyborów i prawdziwości wyników. Badania wykazują, że największa nieufność wobec wyników wyborów wykazywana jest przez tych, którzy są najbardziej niezadowoleni z rezultatów. Myślenie spiskowe może być próbą wyzbycia się odpowiedzialności za własne porażki i błędy oraz reakcją obronną na porażkę.